Çin’in Wuhan kentinde 31 Aralık 2019’da ortaya çıkan yeni tip koronavirüs olan ve Covid-19 adı verilen virüs dünya çapında çeşitli önlemleri gerektiriyor.

Life Science dergisinin çocuklar için hazırladığı rehberi aktarıyoruz:

Virüs nedir?

Bir virüs, görebildiğiniz her şeyden çok daha küçük bir mikroptur. Virüsler bizi hasta edebilir ancak kendi başlarına bir şey yapamaz.

Hayatta kalmak için başka bir canlının içinde yaşaması gerekir. Bunu yapmak için de vücudumuzdaki hücrelere ulaşması lazımdır.

Koronavirüs nedir?

Bir çok yetişkinin (anneniz, babanız ve diğer büyükler) “koronavirüs” diye bir şeyden bahsettiğini fark etmiş olabilirsiniz.

Bu virüsün dünyaya yayılmasında yeni bir tür koronavirüs etkili var. Buna koronavirüs denir çünkü “korona” Latince “taç” anlamına gelir. Ve bu virüs laboratuvarda bakıldığında sivri bir taç giyiyor gibi görünüyor.

COVID-19’un belirtileri nedir?

Koronavirüs ailesinin yeni türü olan ve ilk olarak 2019 yılında ortaya çıktığı için Covid-19 adı verilen yeni hastalığa yakalanan insanlar öksürür, yorgun hisseder ve ateşi yükselir.

Ancak yaşlı insanlar ve başka sağlık problemleri olan insanlar bundan çok hasta olabilirler.

Koronavirüs nereden geldi?

Virüs ilk olarak geçen Aralık ayında Çin’de Wuhan adlı bir şehirde bulundu. Virüsün yarasalardan geldiği düşünülüyor ancak bu bilgi kesinleşmedi.

Teoriye göre yarasadan başka bir hayvan türüne atlayan virüs, yasal olmayan hayvan pazarları sebebiyle mutasyona uğrayarak insanlara da geçti.

Virüs vücuttaki hücrelere nasıl girer?

Virüsler, insan hücrelerinin dışında bulunan özel bir “kapıyı” kullanarak hücrelere giriyor. Yeni koronavirüs ayrıca hücrelere girmek için bir “anahtara” ihtiyaç duyuyor. Yani zayıf noktaları kullanıyor.

Virüs, hücre içine girdikten sonra, virüs çok sayıda kopya çıkarır. Bu kopyalar hücrelerden kopar, sonra diğer hücrelere bulaşır. Belli bir noktada, normal hücrelerimizin düzgün çalışamayacağı kadar çok sayıda virüs parçacığı üretilince hastalanırız.

Virüs bizi nasıl hasta eder?

Virüsler, insan hücrelerini öldürerek veya düzgün çalışmalarını sağlayarak insanları hasta eder. Dediğimiz gibi, yeni koronavirüs hücrelere girmek için özel bir kapı kullanıyor. Bu özel kapılar burun ve akciğerlerdeki hücreler üzerindedir.

Virüs akciğerlerde çok fazla büyürse, nefes almayı zorlaştırabilir. Buna zatürree denir.

Şanslıyız ki, vücudumuzda aynı zamanda koronavirüs ile mücadele edecek koruyucularımız da var. Buna bağışıklık sistemi diyoruz.

Bir virüs bedenimize girdiğinde bağışıklık sistemimiz virüse saldırır. Hastalandığınızda nasıl ateşiniz çıktığını, ağrı hissettiğinizi ya da burnunuzun aktığını biliyorsunuz.

Bunu yapan bağışıklık sistemi ve aslında kötü gibi görünse de iyi bir şey yapıyor! Bu ağrılar ve ateş aslında vücudunuzun virüsle savaşmakta olduğunu gösteriyor.

Hasta olup olmadığımı nasıl anlarım?

Covid-19 virüsünü tespit etmek için özel bir test yapılıyor. Eğer kendinizi hasta hissederseniz bunu ailenize ya da yakınınızda bulunan bir büyüğe söyleyin. Onlar size test yapılıp virüsü kapıp kapmadığınızın ortaya çıkmasını sağlar.

Bu test, iğneli bir test değildir. Burnunuzdaki akıntılardan örnek alınır. (Bu işlem asla can acıtmaz.) Testin sonuçları bir gün sonra gelir.

Virüsle mücadele için ne yapabilirim?

Bu yeni virüsle (ve birçok virüsle) mücadele etmenin en önemli yolu ellerinizi düzenli olarak yıkamaktır. Bütün parmaklarınızı sabunlamanız ve iyice yıkamanız önemlidir. Ellerinizi 20 saniye civarında yıkamalısınız. (Daha kolay olacağını düşünüyorsanız bir yandan sayı sayarak yıkayabilirsiniz.)

Aynı zamanda elinizi yüzünüze götürmemeye dikkat etmelisiniz. Eğer elleriniz bir şekilde mikrop kaptıysa, bu hareketler virüsün yüzünüze taşınmanıza ve hastalanmanıza sebep olabilir.

Korkmalı mıyım?

Endişelenmeniz ya da korkmanız için bir sebep yok, çünkü şu an bilim insanları aşı için çalışıyor, çevrenizdeki büyükler de sizin için yanınızda.

Ancak bu sizin de bir şey yapamayacağınız anlamına gelmiyor. Şu an için özellikle dedelerimize, büyük annelerimize hastalığın bulaşmaması için fazla dokunmamalıyız. Onlarla görüşeceksek mutlaka önceden ellerimizi ve yüzümüzü temizlemeliyiz.

Virüs, yaşlı insanlarda daha tehlikeli olduğu için biz de onları korumalıyız.

Arkadaşlarımı görebilecek miyim?

Eğer aileniz ve yetkililer evde kalmanızı söylüyorsa evde kalmalısınız. Şanslıyız ki arkadaşlarımızla görüntülü arama, mesajlaşma gibi yöntemlerle iletişim kurmayı, konuşup oyun oynamayı sürdürebiliriz.

Şimdilik doğum günü partilerini ertelemeliyiz. Dünya bu virüsü yendikten sonra eskisi gibi kutlamalara devam ederiz. Şimdi biraz fedakarlık zamanı.

Peki salgın ne zaman bitecek?

Şu an için bu konuda kesin bir bilgi yok. (Bunu hepimiz biran önce öğrenmek istiyoruz ama bilim insanlarına çalışmaları için zaman tanımalıyız).

Aşı geliştirilir geliştirilmez insanlarda uygulanmaya başlanacak. Bazı bilim insanları yaz aylarına girmemizle yani Mayıs itibariyle hastalığın yavaşlayacağını ve etkisini kaybedeceğini düşünüyor.

* Pınar Tarcan Türkçeleştirdi.