Kamuoyunda 5. Yargı paketi olarak bilinen kanun teklifi ile birlikte çocuğun velayet hakkı, çocukla kişisel ilişki kurulması ve teslime ilişkin konularda değişiklik yapılması düzenlendi. Buna göre icradan çocuk teslimi kalkacak, anne veya babadan harç ücreti alınmayacak ve çocuk teslimi okul, kreş gibi mekânlarda yapılacak.
Çocuk hakları alanında çalışan avukat Özge Üstün, çocukla kişisel ilişki kurulmasında icra döneminin sona ermesiyle ilgili, çocukların eşya statüsünden çıkartılması ve devlet destekli koruma statüsüne geçmesinin önemli bir gelişme olduğunu belirterek, “Değişiklikler ayrıntılı düşünülmüş. Genel olarak olumlu, çok geç kalınmış bir uygulama olsa da önemli bir değişiklik olduğunu düşünüyorum. Umarım uygulanabilir, esas önemli olan bu” dedi.
Avukat Üstün çocuğun anne veya babasına teslim edilirken örselenmemesinin çok önemli olduğunun altını çizerek değişiklikte buranın ayrıntılı düzenlenmesi ve kolluk kuvvetlerinin sivil görevliler olması gerektiğini söyledi ve ekledi:
“Özellikle çocuk hakları alanında uzmanlık eğitimi görmesi gerektiği gibi hususların düzenlenmesini de arzu ederdim. Çocukla ilgili kolluk birimlerinin ayrıca uzmanlaştırılması daha iyi olabilir. Böyle bir değişiklik yapıldıysa kolluğa ilişkin en azında sivillik düzenlenmeliydi tıpkı Çocuk İzlem Merkezlerindeki gibi. Sivillik unsuru önemli.”
Avukat Üstün tasarıyı kısaca şöyle değerlendirdi:
İcra dönemi sona eriyor
“Daha önceden İcra Müdürlükleri aracılığıyla yapılıyordu bu işlemler. İcraya konu olan şeyler para, alacak ve eşyadır genel olarak. İcradan çıkartılınca Çocuk Koruma Kanununda düzenlenmesi çocuk teslimi ve velayetinin aslında eşya statüsünden çıkarılarak çocuk koruma alanına geçmesi demek. Asıl köklü değişiklik bence bu.”
Harç ücreti alınmayacak
“Önceden şöyle oluyordu, örneğin velayet annede, ayın ikinci haftasının şu günü şu saatlerde çocuk babaya teslim edebilir deniyor. Eğer anne baba anlaşamazsa İcra Müdürlüğüne gidiyor baba. Belirli bir para yatırıyordu, ben çocuklar kişisel ilişki kurmak istiyorum diyerek. Bir psikolog ya da uzmanın alınması için yazı yazılıyor icra müdürüyle birlikte tıpkı haciz yapar gibi dosya ile birlikte çocuğun velayetinin bulunduğu eve gidiliyordu. Her seferinde bu para ödeniyordu. Ve bu ciddi meblağlardı. Bu kalktı.”
Velayetin değiştirilmesi
“Velayetin kötüye kullanılması, kişisel ilişkinin tesisinin kötüye kullanılması gibi durumlarda velayetin değiştirilmesi yapılabilir diyor. Yeniden dava açılabilir yani velayetle ilgili. Bu da önemli bir değişiklik, bununla ilgili çok sorun yaşıyorduk.”
Teslime aykırı davranma
“Teklifin diğer bir önemli noktası ise; teslime aykırı harekete yaptırım. Kişisel ilişkisinin kötüye kullanılması, çocuğu göstermeme gibi durumlarda – haklı mazeretler dışında- bilinçli gösterilmemesi ve bunun süreklilik arz etmesi durumunda anne veya babanın eli kolu bağlı oluyordu. Buna göre; fiilleri ayrıca suç teşkil etse dahi, çocuk tesliminde mahkeme kararına aykırı hareket edenlere 3 aya kadar disiplin hapsi öngörülmüş. Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilama aykırı hareket edenlere ise 10 güne kadar disiplin hapsi öngörülmüş.”
Çocuk tesliminde ses ve görüntü kaydı
“Değişiklikte şu da var teslim ve kişisel ilişki tesisi sırasında ses ve görüntü kaydı yapılarak internet ortamında paylaşırsan ayrıca erişimin engellenmesi talebinde bulunabilecek kişi. Bu çocuğun kişisel verilerinin korunmasına ilişkin önlemin alındığını gösteriyor. Ama para cezası getirilmemiş, o da olsa daha etkili olabilirdi.”
Psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı
“Yeni dönemde çocuk teslimi için kurulacak adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerinde görev alacak personel arasında psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacının yer alması da oldukça sevindirici. Ancak 2008’den önce pedagog eğitimi kalktı. Adalet Bakanlığı bünyesinden “Psikolojik danışmanlık ve rehberlik” uzmanlarına pedagog unvanı veriliyor ama pedagog unvanı başka bir şey. Pedagoga da ihtiyaç var. Ama pedagog yok, bu kararı nasıl uygulayım?”
“Sivillik unsuru olmalı”
“Çocuğun anne veya babaya teslim edileceği sırada gerekirse bu konuda kolluk kuvvetleri tarafından zor kullanılabileceği belirtilmiş. Bu konu çok hassas. Çocuğun bu teslimlerde örselenmemesi çok önemli. Orada bence şu önemli, son çare olarak başvurulur gibi algılıyorum ben. Buranın ayrıntılı düzenlenmesi ve kolluk kuvvetlerinin sivil görevliler olması, özellikle çocuk hakları alanında uzmanlık eğitimi görmesi gerektiği gibi hususların düzenlenmesini de arzu ederdim.
“Bu konu Çocuk İzlem Merkezleri için açıkça düzenlenmiş: Çocuğun sivil giyimli, sivil araçlı kolluk kuvveti alır ve çocuğa kolluk kuvvetleriyle muhatap olduğuna dair bir izlenim verilmez denir.
“Kolluk kuvvetlerinin sivil olması önemli. Çocuğun ben neden polisle muhatap oluyorum dememesi önemli. Yaşadığı süreç zaten ağır çocuk için. Bu konuda müdürlüklerle çalışacak kolluk personeline de çocuk hakları eğitimi, çocukla nasıl iletişim kurulur şeklinde ayrıca eğitim verilmesi ve bu eğitimi almış personelin sınava tabi tutulması gerekir. Eğitimi almış olmak da yeterli değil. Çocukla ilgili kolluk birimlerinin ayrıca uzmanlaştırılması daha iyi olur. Böyle bir değişiklik yapıldıysa kolluğa ilişkin en azında sivillik düzenlenmeliydi tıpkı ÇİM’lerdeki gibi. Çocuklarla ilgili konularda sivillik unsuru önemli.”
